Çay herderde devadır

Kimi demli içer,kimi açık,kimi tam ortasında.Ortak nokta tutkunluk olması,bağımlılıktır.Çay Sohbetin güzel yeridir,demi güzelliğidir. Nemli iklimlerde yetişen bitkinin yapraklarından elde edilmektedir. Dünyada ilk defa Çin ve Hindistan’da yetiştirilmeye başlanmış olup anavatanı Assam (Hindistan’ın Çin’e bakan iç tarafları) dır.1920 Yılnda Zihni Derin İktisat Bakanlığında ilk Tarım Genel Müdürü olduğunda Rizede Rusyadan getirilen çay fidelerini ekilip olgunlaştığını görür.Rize Vilayeti ile Borçka Kazasında; Fındık, Portakal, Limon, Mandalina, Çay Yetiştirilmesi Hakkındaki Kanun" adıyla 6 Şubat 1924 tarihinde ve 407 sayıyla kanunlaşır,yürülüğe girer ve çay Türkiyede resmi olarak devlet desteğiyle ekilip kazanç kapısına dönüşür.

Yapılan çalışmalarla çayın, antioksidatif, antiinflamatuar, antimutajenik, antikarsinojenik, antianjiyojenik, apoptotik, antiobezite, antidiabetik, antibakteriyel, antiviral, yaşlanmayı geciktirici gibi değişik farmakolojik etkileri olduğu gösterilmiştir. Çay; tein, kafein, teofilin ve antioksidanlar için doğal bir kaynaktır.İçinde bulunan mineraller nedeniyle kemik ve diş sağlığına faydalıdır.Sinirlerini rahatlatır ve tansiyonu dengeler.Ancak neredeyse hiç karbonhidrat, protein ve yağ içermez, Şeker ya da diğer katkılarla tatlandırılır.Türkiye’de çay, sabah kahvaltısından başlayarak günün ilerleyen saatlerine kadar en çok tüketilen içecek türlerinden biridir.Yılda kişi başına 3,5kg tüketim ile yüksek düzeyde tercih edilen bir içecek türüdür. Dünyada çay üretici ülkeler arasında Çin ve Hindistan öne çıkarken Türkiye, üretim açısından beşinci sırada yer almaktadır

Ülkemizde bin bir çeşit demleme şekli, içme şekliyle farklılık gösterir.Çayların tutkunu olan ve çok tüketen büyük tiryakiler bulunur.Çok ciddi oranda tüketilme kapasitesi vardır.Ülkemizde kahvane kültürü de bölgesel bazda çok gidilen yerlerden ve çok çay içme yerlerindendir.Bu nedenle kahvaneler heryerde fazlalık gösterir.İnsanların toplanma yeri, eş dost muhabbetine vesilesidir.

Çalışanların beklediği nerde o çay saati,gelmedi o çay saati,demlendi mi acaba,çay diye düşündüren,bir nebze dinlenme diğer nebzede kaçış için bahanedir.Üşüdüğümüzde,yorgunluk atmada,misafir ağırlamakta,kahvaltıda,bir yağmur sonrasında,kar yağdığında,hararet olduğunda bizim en vazgeçilmezimizdir.Konuşmayı seven bir toplum olduğumuz için kelimelerin akıcılığında yada kelimelerin suskunluğunda bizim yardımcımızdır.Kalan yerden devam edicimizdir çay.Rengi kıpkırmızı,iyi demini almış,her yudumda başka diyarlara taşıyandır.Çay soğuk gecelerin içine verdiği sıcaklık mutluluktur.

Her evde mutlaka olur,her misafirlikte mutlaka yapılır.Yalnızlığımıza dosttur,içerken dertlerimizi,anılarımızı anlattığımız,çaresiz kaldığımızda çare aradığımız ,sıcaklığıyla yakınlık hissettiğimiz,yemeklerin ardına aradığımız,güzel kokusuyla,tadıyla canımızın çektiği çay. ‘’Hadi bir çay koy içelim’’ denir.Yada bir ‘’çay mı demlesek’’diye muhabbetin uzamasını,anlatılacakların devamını sağlar.

Bazılarımızın adresinin belli olduğu yerdir,arayanlar birbirlerini burada bulurlar.Toplanma hasret giderme,bir nebze evden kaçış,bir nebze dedikodununda merkezidir.Çayhaneler,diğer ismiyle kırathane veya kahveler.Olmazsa olmazlarımız,erkeklerin en çok gittikleri yerlerdendir.Maç izledikleri,çay ,kahve içip oyunlar oynadıkları yerlerdendir.

Oyunların yanında içilen dumanlı ve zararlı madeninde yakın arkadaşıdır çay.Çaylarrr.Oyun masalarında balkoncuların ençok tükettiğidir, çayhanelerde demlik demlik tüketilir.Tiryakisi çayı güzel kim yaparsa oraya gider.Çay bahene gönül dost arar,içmek şahane.Bahanelerinde yeridir,yarım kalmış hikayelerin tamamlandığı yerlerdir.Kimi iş arayan yada iş yaptırmak isteyenlerinde ortak merkezidir çay ve çayhaneler. işçi ile işverenin buluşma yeridir. Sahibinin arkadaşı olması,evlerine yakın olması yada bazen çok uzak bile olsa,kahvecinin güzel tutumu ile tercih sebebidir.Muhabbete özlem duyanların yeridir.Merkezi bir yerde buluşmanın adresi yada bir emanetin bırakılma noktasıdırlar.Sıcak bir yuva,sıcak bir gülüşün tercih yeridir.Dertlerin her yudumda unutulduğu,ortak anların,yudumlamalarla ortaklıkların yeridir çay.Yüksek ses ile istenir’’Bir çay’’garsonların canları istemesi için yüksek sesle bağırdığı’’çek bir çay’’kelimesi ile burnumuza gelen hoş kokudur çay.

Türkiyenin her bölgesinde,her evde,her kahvanede kullanılan çayın markası,demleme şekli farklı farklıdır.Çayın uç kısmı,orta kısmı,filiz kısmı,kalın sap kısmı vardır.Genellikle Karedeniz çayı meşhurdur.Reklamlarda ‘’çay içelum daa’’diyede özellikle bu şehir şivesi ile reklamlaştırılır.Kimi çayı çok açık,kimi ben gibi çok demli,kimi şekerli ,kimi hiç şeker atmaz,kimi ben gibi tek şekerli içer.Kimi çayı tek marka içer,kimi farklı marka çaylardan harmanlayarak,birbirine karıştırarak içer.Kimi aromalı,bergamot otlu,kimi karanfilli,yada limonlu çay yaparak içer.Bazısı kaçak çay sever.Kaçak çay dediğimiz doğunun Seylan denilen az çayla demini çok veren çaydır.Bazısı da buna bayılır,bizim doğu illerimizde genellikle İrandan,Hindistandan gelen bu çayların kullanımı yaygındır.Damağa buruk tad bırakır,iki üç tane içen kişiye yeterli gelir.Bizim çaylarımıza göre içimi daha ağırdır lakin alıştım mı bağımlılık yapar hemen de tesiri altına alıverir.

Afganistan,Türkmenistan gibi Azerbaycan gibi Suudi Arabistan gibi tüm orta Doğu ülkelerinde Pakistan,Hindistan,Çin Japonya Kore gibi uzak doğu ülkelerinde,İngiltere,İtalya,İspanya gibi Avrupa ülkelerinde bile hem tat olarak,hem demleme olarak,hem kültür olarak,hemde içme özelliği olarak ta çok farklı özellikleriyle tüketilmektedir

Doğu ve Balkan ülkelerinde çay tek demlikte olur,bizdeki gibi ayrıca su kaynatması yapmazlar.Rengi açıktır,çay kavrulmamıştır, demlemesini bizim bitki çaylarının demlenmesi gibi yapıp,fazla bekletmezler,demleme yapmadan hemen tüketirler.

Uzak doğu ülkelerinde ve İngiltere’de çay çok önemlidir.Onlar için geleneklerinden gelen bir alışkanlıktır.Çayları sömürge yaptıkları ülkelerden kendi ülkelerine getirmişler ve kendi tarihlerine,kendi kültürlerine eklemişlerdir.Her çayın demleme stilleri,demlenme dakikaları ve çeşitli içim şekilleri vardır.Tarih kitaplarına girmiş,arşivleyerek kitaplarında saklamışlar ve nesillerine aktarmışlardır.Meşhur İngilizlerin saat beş çayı da Türk insanın yaşamına etki bırakmıştır.İngilizler çayı süt ile içerler buna krema da diyorlar lakin bizim çay alışkanlığımızla bağdaşmıyor,yakınlaşmıyor.Çayı tekten hatta tek dem olarak içen bir tiryaki olarak bu tadı beğenmemde zor.

Japonlar,Çinliler de çay içimini enaz bizler gibi önemserler.Lakin onlar çayı bizim gibi kavurmazlar.Yeşil olarak tüketirler,çay içmek aceleye gelecek bir şey değildir,çay kültürlerinden,çok eski geleneklerinden gelir.Durgunluk,sakinlik,huzur,dinlenme aracıdır.Saygı duyarlar,ikramlarında misafirlerine sunarlar.Bizdeki misafir kültürüne yakın bir tarzdalar.

Çoğumuz zor bir günün ilerleyen saatlerinde paydos benden bu kadar diyerek yudum yudum dinlenme seçeneğidir çay.Bu kadar çay dedim canım çay çekti.Çek bi çay.Acaba çay mı demlesek.Çay demle geliyorum.